Kritische burger medisch geïnterneerd. Een trend?

Kort onderzoek en conclusies uit ervaringen van 2019 tot 2023.
Of het beleid zich richt op andersdenkenden is moeilijk te zeggen al zijn er soms signalen. Hoofd verantwoordelijke is het Kantongerecht. Een open variant van politieke psychiatrie?

Wat veel Nederlanders overkomt is dat zij onverwacht de regie over hun leven (of goed) verliezen aan een onbekend, regelzuchtig individu. Een geschil met buren, familie of een zorginstelling kan genoeg zijn. En er is geen weg terug. Sinds 2014 kan namelijk elke relatie voor jou een mentor of bewindvoerder aanvragen. De mentor-wet ondersteunt en beschermt, hetzij in medische dan wel in materiële zaken, de alleenstaande die kwetsbaar is of de beperkte met een handicap. In principe. Dat is de hoofdzaak. Maar er is meer mee te doen en fouten komen overal voor. Wie in enig opzicht niet zelfstandig is, of niet verstandig lijkt, kan de sigaar zijn. De wet is zo'n succes dat het aanbod is verdubbeld, het toezicht faalt en men het personeel uit krochten en bochten moet aanslepen. Vaak zijn het ex-verzorgenden die als mentor boven de Balkenende norm kunnen uitkomen, met 100+ dossiers.

Het mentoraat aanstellen kost maar een paar weken vanaf aanvraag. Maar als de diagnose niet klopt of de opinie, of de situatie verandert dan blijkt er geen functionerend loket te zijn voor cliënt, tenzij die geluk heeft. Vier advocaten lukten het ons niet tot herziening te komen van een aanstelling met procedurefouten en een onjuiste diagnose en foute prognose - noch bij de kantonrechter noch bij het hof in Amsterdam. Er was inmenging van mentor, er volgde een vormfout en een procedurefout. Een toevoeging is bovendien te krap bemeten maar mag niet worden uitgebreid. Een soortgelijke zaak is wel 'ns teruggerold maar dat is zeldzaam en kost tijd - veertien jaar in de zaak van Britney Spears. Er is een zwart gat van rechteloosheid midden in de samenleving. Heel bevreemdend als je daar ook maar met een teen in terecht komt.

Kantonrechters wijzen mentors toe, maar van controleren hebben zij weinig verstand noch is er genoeg capaciteit. Dat is vrij laks. Rond het mentorbureau (kantongerecht) in het circuit van mentors speelt het belang van instellingen, aangevers van het grootste deel van de clientèle tevens het lucratieve minst bewerkelijke deel (vergeleken met thuiswonenden). Een instelling kan een mentor aanvragen ten koste van cliënt of familie, bijvoorbeeld omdat een mentor minder veeleisend is. Dat komt veel voor. Uit onderzoek (Investico 2019) blijkt dat veel rechters er in mee gaan. Die denken dat professionals even goed of beter weten wat goed is voor iemand als hijzelf of de familie. Eén rechter dacht (hardop) dat instellingen en cliënten zelfs dezelfde belangen hebben. Veel rechters hebben weinig of nul praktijk inzicht of vergeten zelf de wet. Zo is het de taak van een mentor een client zo veel mogelijk zelf te laten doen / beslissen, en micromanagen is tegen het voorgeschreven 'respect voor de persoonlijke levenssfeer'. Maar wij zagen een rechter aan de mentor zeggen welke thuiszorg een wilsbekwame client moest nemen (LdH "heel betrouwbaar!").

Mantelzorg geeft maatwerk maar een mentoraat meestal niet. Een grote organisatie als LdH was totaal ongeschikt gebleken voor de cliënt in kwestie, omdat men haar taal niet sprak. Ook was LdH betrokken bij fraude. En de mentor presenteerde bij de rechter onschuldige medische details opgetekend door een stagiaire van LdH als 'gevaarlijk'. We wilden dit allemaal perfect aantonen maar kregen daar geen mogelijkheid. Dit was een werkoverleg tussen rechter en mentor waar de mantelzorger slechts werd gehoord en de wilsbekwame cliënt werd bespot, 'you're deluded'. Daarop volgde een nieuwe beschikking.

In tegenstelling tot een beperking tussen muren, is een mentoraat een beperking voor onbepaalde tijd en vergt geen aanklacht. Het kan evengoed een straf zijn. Daarbij is de bewijslast omgekeerd zodat de client aan willekeur bloot staat indien iemand maar wat beweert en doet. Als client wel tegenbewijs heeft, zoals in dit geval, kan dat worden genegeerd, gebagatelliseerd of met knipoog afgedaan - professionals onder elkaar. Wij bespeurden een dedain voor cliënten. Het stigma overheerst. De mentor overheerst. Daarom is er vrijwel geen weg terug, als in Hotel California.

Wetgeving geeft mensen op afstand en groepsdenkende teams vaak een stevige zo niet perverse rol in beslissingen tav ons privéleven. Een nauwelijks aanspreekbare bureaucratie kan dossiers produceren en zinloze handelingen herhalen die een cliënt verpletteren onder het motto van bescherming. Beschermen is ook een vak. Zo preventief zijn we geworden dat we vragen (MH17) verbieden om slachtoffers te 'ontzien'. Na het creëren van een crisis rond iemand die een kwestie had, wordt een mentor of bewindvoerder aangereikt als adviseur. Die kan het traject inzetten van aftakeling in afzondering en je spullen herbestemmen. Dat is de meest winstgevende en minst bewerkelijke cliënt. Mocht het een kritische client betreffen dan is er tevens een extremistische complotdenkende fakkeldrager minder.

In een recent geval neemt de kantonrechter zelf het voortouw, niet de inrichting. Na een advies van GGD gebaseerd op vage en anonieme bron wordt een buitenbeentje, een tegenstander van overheidsbeleid (81) die weleens vergeetachtig is, thuis overvallen door politie en opgeborgen in een gesloten verpleeghuis. Zij verliest haar woning, en haar zoon staat op straat. Dan blijkt dat zij niet dement is en ze komt op een open afdeling. Maar een weg terug is er niet.

Dit speelde zich af in de Baarsjes Amsterdam West. Robbert (41) en zijn moeder Flora (81) zijn als familie van een Knil soldaat vervreemd van een rechtmatig pensioen. Flora heeft daarover geklaagd in de publiciteit. Er is een onhandige geldlening en een akkefietje met de buren geweest. GGD volgt een gerucht. Flora krijgt een adviseur / bewindvoerder. Die overlegt met de buurtagent, GGD, politie en een instelling. Zonder nader overleg of hulp volgt een overweldigende inval thuis en nog voor het ontbijt is het kleine gezin ontbonden door opsluiten van Flora. Zoon Robbert is ex schoonmaker met een pgb. De adviseur ontneemt hem de woning en spullen zodat voor moeder een weg terug is afgesloten. Een advocaat laat hen in de steek, het juristen protocol verhindert vaak een effectieve rechtsgang. De adviseur (bewindvoerder onder een kantonrechter) spreekt verder met derden.

Er is sprake van stigmatiseren, intimidatie en machtsmisbruik - het hele repertoire; overweldiging, ontnemen van een burgerrecht (zelfbeschikking), wilsonbekwaam verklaren (een fout), dakloos maken, vernietigen van een privéleven, opsluiten en iemand doen aftakelen. Dit kan in principe iedereen gebeuren. Wij hebben het meegemaakt en slaagden erin de achterliggende diagnose na drie jaar te laten herzien. Dit treft vaak een alleenstaande. Zonder steun vanuit de samenleving is er voor hen geen weg terug. Waarom, hoe is dit mogelijk?

De overheid faalt op zes fronten:

GGD acteert op (onverdraagzaamheid) anonieme bronnen,

De Rechter volgt GGD, benoemt mentor,

Mentor / Bewindvoerder krijgt absolute macht,

Mentorbureau (Kantonrechter) dekt mentoren af,
Onafhankelijke klantendienst ontbreekt,

Toevoegingen-protocollen verhinderen een effectieve rechtsgang.